در دسامبر 2019 مقامات چین به دنیا اعلام کردن که یک ویروس داره در بین مردمش پخش میشه. در ماه‌های بعد به کشورهای دیگه گسترش پیدا کرد که هر روز موارد ابتلا دوبرابر میشد. این ویروس باعث بیماری به نام کویید-19 میشه که همه اون رو کرونا خطاب میکنن.
چه اتفاقی میوفته وقتی یک انسان بهش مبتلا میشه؟
یک ویروس فقط یه بدنه‌س حول یک سری مواد جنتیک و تعدادی پروتیینه که حتی نمیشه بهش گفت یه موجود زنده. ویروس فقط با ورود به سلول میتونه تعداد بیشتری از خودش رو بسازه. کرونا میتونه از طریق سطح پخش بشه. ولی هنوز با قطعیت نمیشه گفت که چقدر روی سطح زنده میمونه؟
اصلی ترین عامل پخش شدن کوید-19 قطره‌های آلوده‌س، وقتی که افراد عطسه میکنن یا وقتی شخص بیماری رو لمس میکنی و بعد به صورتت دست میزنی. مثلا صورتت یا بینیت رو لمس میکنی. ویروس سفرش رو از اینجا شروع میکنه میره پایین تا اعماق بدن.
مقصدهاش روده، طحال یا ریه هستند، جایی که میتونه دراماتیک ترین اثر رو داشته باشه. حتی تعداد کمی ویروس کرونا میتونه یک شرایط ناراحت کننده پیش بیاره.
ریه‌ها، با بیلیون‌ها سلول «اپیثلیال» پوشیده شده. اونا سلولهای مرزی بدن هستند، از ارگان‌ها و مخاط شما که منتظرن تا آلوده بشن محافظت میکنن.
کرونا به یه گیرنده‌ی خاص روی بدنه‌ی قربانیش متصل میشه . تا مواد ژنتیکیش رو به اون تزریق کنه. سلول هم از همه جا بی‌خبر، دستورهای جدید رو اجرا میکنه، که خیلی ساده‌س : کپی و دوباره سازی.
سلول پر میشه از کپی‌های ویروس اصلی، تا زمانی که به یه نقطه‌ی بحرانی میرسه و آخرین دستور رو دریافت میکنه: تخریب خود.
سلول یه جورایی ذوب میشه، ذرات کرونا جدیدی رو منتشر میکنه که آمادن به سلولهای بیشتری حمله کنن. تعداد سلولهای آلوده به صورت نمایی افزایش پیدا میکنه. بعد از تقریبا 10 روز، میلیون‌ها سلول بدن آلوده میشن، و بیلون‌ها ویروس در شش جمع شدن.
ویروس هنوز آسیب زیادی وارد نکرده، اما الان میخواد هیولای واقعی رو درونِ تو رها کنه! سیستم ایمنی خودت. سیستم ایمنی که کارش محافظت از تو هست، در واقع میتونه برات خیلی خطرناک باشه و نیازمند اتخاذهای سختیه.
زمانی که سلولهای ایمنی میان تو ریه که با ویروس مقابله کنن، کرونا بعضی از اونارو هم آلوده میکنه و باعث ایجاد سردرگمی میشه. سلول ها نه گوش دارن نه چشم. اونا اکثرا از طریق پروتیین‌های اطلاعاتی به نام «سایتوکاین»ها ارتباط برقرار میکنن. تقریبا تمام واکنش‌های مهم ایمنی از این طریق کنترل میشه.
کرونا باعث میشه سلولهای ایمنی آلوده بیش از حد واکنش نشون بدن و فریادهای خشمگینانه بزنن! به عبارتی، سیستم ایمنی به طرز دیوانه واری جنگجو میشه و تعداد بیشتری سرباز از چیزی که نیاز داره میفرسته، منابعش رو تلف میکنه و خسارت میزنه.
دو نوع سلول به صورت ویژه‌ای مخرب میشن. اول، «نیوترافایل»ها هستن، که در کشتن بسیار خوبن، حتی سلولهای خودی. وقتی هزاران تا از اونا میرسن، شروع میکنن آنزیم‌هایی رو رها میکنن که دوست و دشمن رو با هم از بین میبره.
یک نوع مهم دیگری از سلول که دیوانه وار جنگجو میشن، <تی-سلول>های قاتل هستند که معمولا دستور خودکشی کنترل شده رو به سلول آلوده میدن. اون ها هم که سردرگم شدن، به سلولهای سالم هم دستور میدن که خودشون رو بُکُشَن.
هرچه سلول های ایمنی بیشتری می رسه، خسارت بیشتری وارد میکنن و بافت ریه سالم بیشتری رو می کشن.اوضاع ممکنه خیلی بد بشه. تا جایی که خسارت غیر قابل برگشت و دائمی بزنه، که منجر به محدودیت‌هایی برای تمام عمر بشه.
در بیشتر موارد، سیستم ایمنی یواش یواش کنترل رو به دست میگیره. سلولهای آلوده رو میکشه، جلوی ویروس‌هایی که میخوان سلولهای جدید رو آلوده کنند میگیره و میدان نبرد رو پاکسازی میکنه. نقاهت شروع میشه. اکثر مردمی که به کرونا مبتلا میشن، با علایم خفیفی سپری میکنن. اما بسیاری از موارد هم شدید یا حتی بحرانی میشن. ما درصدش رو نمی‌دونیم، چون همه‌ی موارد شناسایی نمیشن. اما میشه گفت خیلی بیشتر از آنفولانزا هست.
در موارد شدید تر میلیون‌ها سلول اپیثلیال میمیرن و لایه‌ی محافظتی ریه از بین میره. که یعنی «آلوعولی» ها (کیسه‌های هوای بسیار ریز که از اون طریق تنفس می‌کنیم) توسط باکتری‌ها آلوده میشن، همونایی که معمولا مشکل‌ساز نیستن. بیمار ذات‌الریه میگیره. تنفس سخت میشه یا حتی مختل میشه و بیمار به دستگاه تنفس نیاز پیدا میکنه تا زنده بمونه.
سیستم ایمنی برای هفته‌ها با تمام توان جنگیده و میلیون‌ها سلاح ضد ویروس ساخته و زمانی که هزاران باکتری به سرعت دارن تکثیر میشن، سیستم ایمنی کم میاره. اونا وارد خون میشن و بدن رو تاراج میکنن، اگر این اتفاق بیوفته، مرگ خیلی محتمله.
اپیدمی کرونا
ویروس کرونا اغلب با آنفولانزا مقایسه میشه، اما در حقیقت خیلی خطرناک‌تره. در زمان همه‌گیری نرخ مرگ و میر قطعی قابل بررسی نیست . ولی میدونیم که یقینا خیلی مسری تره، و سریع‌تر از آنفولانزا منتشر میشه.
دو تا آینده برای یه اپیدمی مثل کرونا وجود داره، سریع یا کند. این که ما کدوم آینده رو ببینم، به واکنش ما در روزهای اول شیوع بستگی داره . یه شیوع سریع وحشتناکه و مرگ و میر بالایی خواهد داشت، ولی، یه شیوع کند، در کتاب‌های تاریخ به یاد نخواهد موند.
شیوع سریع
بدترین حالت برای یه شیوع سریع، با نرخ آلودگی سریع آغازمیشه. چون هیچ اقدام پیشگیرانه‌ای اتخاذ نشده تا سرعتش کم بشه. چرا این خیلی بده؟ در یک شیوع سریع، افراد زیادی در یک زمان بیمار میشن. اگر اعداد خیلی بزرگ بشن، سیستم درمانی نمیتونه پاسخگو باشه.
منابع پزشکی، مثل دستگاه تنفس به اندازه کافی پیدا نمیشه، که بشه به همه کمک کرد. مردم میمیرن، بدون اینکه تحت درمان قرار بگیرن. همین طور که میگذره کادر پزشکی هم خودشون مریض میشن و ظرفیت سیستم درمان باز هم کمتر میشه.
شیوع کند
اگر اتفاقی بیفته تصمیمات وحشتناکی باید گرفته بشه که کی زنده بمونه و کی نمونه. تعداد مرگ ها به صورت چشم‌گیری افزایش پیدا میکنه، در یک همچین سناریویی برای جلوگیری از این شیوع، جهان، یعنی همه ما، باید کاری که لازمه رو انجام بده تا این رو به یک «شیوع کند» تبدیل کنه.
یه شیوع با واکنش‌های درست، کند میشه. به ویژه در فازهای اولیه. تا کسانی که مریض میشن تحت درمان قرار بگیرند و با بیمارستان‌های پر ازدحام از بیماران، نقطه ی بحرانی به وجود نیاد.
چی کار باید بکنیم؟
از اونجایی که واکسنی برای کرونا نداریم، باید رفتار اجتماعیمون رو مهندسی کنیم تا مثل واکسن عمل کنه که خیلی ساده به معنی دو چیزه: 1.آلوده نشیم 2. بقیه رو آلوده نکنیم. اگرچه ممکنه خیلی ابتدایی به نظر بیاد، ولی بهترین کاری که میتونی بکنی اینه که دستتو بشوری. صابون در حقیقت یک ابزار بسیار قدرتمنده.
ویروس کرونا اساساً در یک لایه از چربی بسته‌بندی شده، صابون چربی رو میشکنه و دیگه نمیتونه شما رو آلوده کنه. همچنین دست‌های شما لغزنده میشه و با حرکات پوشش دهنده شستن، ویروس‌ها پاک میشن. برای اینکه این کار رو درست انجام بدی، دستات رو طوری بشور که انگار فلفل خورد کردی و حالا میخوای دست بزنی به چشمت.
مورد بعدی فاصله اجتماعیه، که تجربه جالبی نیست. اما کار درستیه که انجام بدیم، به این معنیه: نه بغل کردن، نه دست دادن. اگه میتونی خونه بمونی، خونه بمون، برای محافظت از کسانی که اون بیرون هستند تا کارهای جامعه رو پیش ببرند، از دکتها گرفته تا کارمند بانک و ماموران پلیس. تو به اونها نیاز داری، اون ها هم به تو نیاز دارند که مریض نشند.
در ابعاد بزرگ تر قرنطینه‌ها وجود دارند، که می تونه معانی متفاوتی داشته باشه، از محدودیت سفر، تا دستور برای ماندن در خانه. قرنطینه‌ها تجربه‌ی عالی‌ای نیستند، یقینا محبوبیت هم ندارن. اما زمان بسیار حیاتی برای ما می‌خرند، به ویژه برای محققانی که روی دارو و واکسن کار می‌کنند.
پس اگر که تحت قرنطینه قرار گرفتید باید بدونید چرا و بهش احترام بذارید. هیچ کدوم از اینا سرگرم کننده نیست، اما با نگاه کردن به تصویر کلی، هزینه بسیار کمیه که داریم می‌پردازیم.
شیوع چه طور خاتمه پیدا میکنه؟
به اینکه چه جوری شروع میشه بستگی داره. اگر با شیب تند شروع بشه پایان بدی داره. اگر یواش شروع بشه با یه شیب نه چندان تند، پایان قابل قبولی داره، و در این روز و عصرسرنوشت این نتیجه واقعا در دستان ماست. به معنی واقعی کلمه و هم ب صورت نمادین.
