روش‌های زیادی برای تقویت خلاقیت وجود دارد. اما اکنون 10 تکنیک فوق‌العاده را معرفی می‌کنیم که باعث تعجب‌تان خواهد شد. تحقیقات اثربخشی این روش را تایید کرده‌اند. با یوکن همراه باشید.
1. وقتی مغز خسته است، خلاق‌تر است
برای حل مسائل تحلیلی باید ذهن‌تان را متمرکز کنید، اما وقتی به دنبال افکار خلاق هستید، باید ذهن خود را رها کنید تا در حوزه‌های مختلف و حتی بدون ربط بچرخد. هر فردی در ساعتی از شبانه‌روز متمرکز یا خسته است. شاید به سحرخیزی یا شب زنده‌داری معروف باشید. به هر حال، صبح‌های زود یا اواخر شب، بهترین عملکرد را دارید. اغلب افراد در ساعات خاصی از شبانه‌روز، بهره وری بالاتری دارند. اما باید بدانید افکار خلاقانه در ساعات خستگی بیشتر بروز می‌کنند؛ پس اگر سحرخیز هستید، احتمالا شب‌ها که خسته‌اید، خلاقیت بیشتری خواهید داشت.
این مساله توجیه علمی دارد. وقتی مغز خسته است، رهایی از عوامل حواس پرتی و تمرکز روی یک موضوع خاص، سخت‌تر است؛ پس با احتمال بیشتری به حوزه‌های مختلف فکر خواهد کرد. در هنگام کار نباید تمرکز خود را از دست بدهید اما این افکار و ایدههای ناگهانی برای تفکر خلاق لازم است. تحقیقات نشان می‌دهد در زمان‌هایی که معمولا برایمان بهینه نیستند، بیشتر به افکار و ایدههای خلاقانه دست می‌یابیم.
2. ورزش باعث تقویت خلاقیت می‌شود
حتما با مزایای ورزش آشنا هستید. اما اکنون به تاثیر ورزش روی تفکر خلاق فکر کنید. براساس تحقیقات انجام گرفته، ورزش می‌تواند توانایی تفکر خلاق را به طور چشم‌گیری افزایش دهد. در این پژوهش، از نیمی از افراد شرکت‌کننده خواسته شد هم‌زمان با تماشای فیلم، تمرینات ورزشی انجام دهند. نیم دیگر شرکت‌کننده‌ها تنها ویدئو تماشا می‌کردند بدون این‌که کار خاصی انجام دهند. نتایج پژوهش حاکی از آن بود، افرادی که حین تماشای ویدئو ورزش کرده بودند، در ارائه راه حل برای مسائل عملکرد بهتری داشتند.
در مجله «روانشناسی امروز» (Psychology Today) درباره نقش ورزش گفته شده است:
ورزش برای مغز مفید است و چرخ‌دنده‌های خشک و زنگ‌زده مغز را روان می‌کند. از طریق ورزش، ذهن خودآگاه ما به ایدههای جدیدی که در ناخودآگاه‌مان پنهان است، دست پیدا می‌کند.
3. موسیقی «امبینت» به تفکر خلاقانه کمک می‌کند
عموم مردم تصور می‌کنند سکوت بهترین حالت برای خلق ایده‌ای نو و افکار خلاقانه است؛ اما گفته می‌شود موسیقی امبینت تاثیرگذاری بهتری دارد. (امبینت یا «موسیقی پس‌زمینه» نوعی موسیقی است که در آن، بیش از این‌که به ترانه‌سرایی و آهنگ‌سازی اهمیت داده شود، به عنصر «تکرار» و یکپارچگی بافت صداها توجه می‌شود.)
براساس پژوهش‌های انجام شده، برخلاف سکوت یا موسیقی با صدای بلند، آوای موسیقی امبینت به تقویت تفکر خلاق کمک می‌کند.
سکوت باعث تمرکز هر چه بیشتر می‌شود؛ پس بهتر است حل مسائل پیچیده و وظایف سخت در سکوت انجام شود. اما تفکر خلاق نیاز به طنین امبینت دارد. این آوا ذهن را به سوی حوزه‌های مختلف و ایدههای نو سوق می‌دهد.
4. خلاقیت یعنی ایجاد رابطه بین ایدههای موجود
شاید فکر کنید خلاقیت یعنی خلق ایدههای نو و بکر؛ اما خلاقیت ایجاد رابطه بین ایدههای موجود است. این تعریف خوبی از خلاقیت است؛ زیرا باعث می‌شود ساده‌تر به دست بیاید. قطعا شما می‌توانید بین چیزهای موجود رابطه‌ای پیدا کنید.
تحقیقات نشان می‌دهد هوش نتیجه ارتباطات فیزیکی در مغز است. آن‌چه در شکل‌گیری هوش عمومی اهمیت بیشتری دارد، بخش‌هایی از مغز و ارتباط بین آن‌هاست.
استیو جابز، خلاقیت را این‌گونه تعریف می‌کند: «خلاقیت یعنی ایجاد ارتباط. وقتی از افراد خلاق می‌پرسید چطور به چنین ایده‌ی بکری رسیدید، نمی‌توانند پاسخی دهند؛ زیرا آن‌ها هیچ کار مهمی انجام نداده‌اند، کاری که کرده‌اند این بوده که چیزهایی را کشف کنند.»
آستین کلئون، نویسنده «مثل یک هنرمند بدُزد» می‌گوید:
از هر هنرمندی بپرسید این ایده را از کجا آوردی؟ می‌گوید: دزدیدمش!
5. سفرهای خارجی به تقویت خلاقیت کمک می‌کند
نتایج پژوهشی روی دانشجویان نشان می‌دهد، افرادی که به سفر خارجی رفته‌اند در مقایسه با کسانی که تنها در دانشگاه درس خوانده‌اند، امتیاز بالاتری در آزمون‌های تفکر خلاق گرفته‌اند. این پژوهش روی دانشجویان آمریکایی انجام شده که برای یک برنامه مطالعاتی تابستانه به انگلیس سفر کرده بودند. البته در خیلی از کشورها فرهنگ و عقاید در استان‌های مختلف متفاوت است، پس سفر داخلی هم می‌تواند به تقویت خلاقیت کمک کند.
6. نور کم باعث می‌شود احساس رهایی کنیم
نتیجه پژوهش دیگری نشان داد نورپردازی پایین و نور کم می‌تواند به تقویت خلاقیت و تفکر خلاقانه کمک کند. من همیشه دوست دارم در اتاقی با نور طبیعی کار کنم و تمرکز در اتاق‌های تاریک برایم سخت است.
شش پژوهش مختلف در این زمینه انجام شد و نتایج آن نشان می‌دهد، نور کم خلاقیت را بالا می‌برد. به گفته‌ی پژوهشگران، افراد حتی اگر متوجه تفاوت نورپردازی نشوند، باز هم در محیط‌های کم نور خلاقیت بیشتری از خود نشان می‌دهند؛ زیرا در نور کم ضمیر ناخودآگاه ما احساس می‌کند رهاتر است و بیشتر به کاوش می‌پردازد. حتما می‌دانید تاریکی نوعی احساس رهایی به دنبال دارد.
اگر نمی‌توانید نورپردازی اتاق را تغییر دهید، تنها کافی است تصور کنید در تاریکی هستید. تحقیقات دیگری اعلام می‌کند حتی تصور بودن در تاریکی نیز به خلاقیت بیشتر کمک می‌کند.
7. رنگ آبی و سبز باعث بهبود عملکرد خلاقانه می‌شود
حتما برایتان جالب است بدانید رنگ سبز عملکرد خلاقانه را بهبود می‌دهد. تحقیق دیگری نشان می‌دهد رنگ قرمز یا آبی روی عملکرد شناختی ما تاثیر می‌گذارد. قرمز برای انجام کارهای پُرچالش که نیاز به تمرکز دارند مفید است؛ در حالی‌که آبی عملکرد خلاقانه را تقویت می‌کند.
البته منظورمان این نیست دیوارهای اتاق کارتان را آبی یا سبز کنید؛ بلکه بهتر است هنگام انجام کارهایی که نیاز به خلاقیت دارند، این مساله را در نظر بگیرید.
8. داشتن میز کار شلوغ باعث خلاقیت بیشتر می‌شود
من همیشه میز کارم را مرتب می‌کنم و اصلا از میز کار شلوغ و به‌هم‌ریخته خوشم نمی‌آید؛ اما اکنون به این نتیجه رسیده‌ام که باید این عادت را کنار بگذارم.
جدیدترین تحقیقات نشان می‌دهد محیط آشفته به خلاقیت بیشتر کمک می‌کند. نتایج پژوهش گویای آن است فضای منظم باعث می‌شود شرکت‌کنندگان بخشنده‌تر شوند و خوراکی‌های سالم‌تری انتخاب کنند. به همین خاطر است که آستین کلئون می‌گوید دو فضای کاری جداگانه برای انجام فعالیت‌های متفاوت داشته باشید.
9. محدودیت باعث خلاقیت بیشتر می‌شود
یک باور رایج درباره تفکر خلاقانه این است که آزادی بیشتر باعث خلاقیت بیشتر می‌شود. اما تحقیقات حاکی از آن است، محدودیت می‌تواند در ارائه ایدههای خلاقانه مفید باشد. این به دلیل حذف فشار انتخاب از بین گزینه‌های بی‌شمار است. اگر تاکنون مجبور شده باشید تمام صفحات سفید کاغذ را با نوشته‌هایتان پر کنید، حتما این حس را درک می‌کنید.
به گفته‌ی جان کلیز (Jon Cleese)، نویسنده و بازیگر انگلیسی، خلاقیت آن‌قدر دست‌نیافتنی است که برای به دام انداختن آن باید محدودیت خلق کنید: باید محدودیت فضا و سپس محدودیت زمان خلق کنید.
داستان ارنست همینگوی گویای همین مساله است. گفته می‌شود همینگوی با یکی از دوستانش قرار گذاشت که می‌تواند تنها با 6 کلمه داستان بنویسد و نتیجه این‌چنین بود:
«برای فروش: کفش بچه، کاملا نو!»
10. خواب‌آلودگی می‌تواند باعث خلاقیت ما شود
من وقتی در حال بیدار شدن هستم، بیش از هر زمان دیگری آماده کارم. این وضعیت «خواب و بیدار» نامیده می‌شود که هم‌زمان با خروج از خواب رم (REM) بوده و با تصاویری واضح از پایان رویاهایم همراه است. وضعیت رِم وقتی است که بیشترین رویابینی اتفاق می‌افتد. به همین خاطر، خیلی از هنرمندان از این زمان خواب و بیداری برای خلق ایدههای خلاقانه استفاده می‌کنند.
سالوادور دالی، نقاش سبک سورئالیسم از جمله افرادی است که از این زمان برای خلق ایدههای نو بهره می‌برد. او با قاشقی که در دست داشت، روی مبل چرت می‌زد. بشقابی حلبی هم روی زمین کنار مبل می‌گذاشت. هر وقت به خواب عمیق می‌رفت، قاشق از دستش روی بشقاب می‌افتاد. او با صدای برخورد قاشق به بشقاب حلبی از خواب بیدار می‌شد و تصاویری که از رویاهایش در خاطر داشت را نقاشی می‌کرد.
کلام آخر
قطعا راه‌های زیادی برای تقویت خلاقیت وجود دارد و پژوهش‌های زیادی در این زمینه انجام شده که بیان تمامی آن‌ها در این مقاله نمی‌گنجد. بهتر است یک یا دو روش ارائه شده را انتخاب کنید و آن‌ها را وارد زندگی‌تان کنید.
منبع: fastcompany
