شهر گنجه نام نظامی گنجوری را در ذهن تداعی میکند. شاید بتوان گفت که با نمادها، مجسمه ها، خیابان ها، میدان، پارک و غیره که به یادبود او و آثارش ساخته و یا نام گذاری شده است، شهر گنجه را می توان به نوعی شهر نظامی نامید. همت مردم و دولت جمهوری آذربایجان برای بزرگداشت این شاعر بزرگ پارسی ، قابل تقدیر و تحسین است. در ویدئوی پیش رو  تنها دو قسمت از این نمادها را خواهیم دید. در قسمت اول و در ورودی شهر، آثار نظامی گنجوری که به خمسه نظامی معروفند، به صورت کتیبه های سنگی بزرگی به نمایش گذاشته شده اند را دیده ایم و در بخش دوم، نگاهی به مقبره اش و همچنین موزه ای که به جهت بزرگداشت او بر پا شده است خواهیم انداخت. با یوکن همراه باشید.

شهر گنجه زادگاه شاعر بزرگ پارسی، نظامی است که از این رو نظامی با این شهر اجین شده و شنونده با شنیدن نام گنجه به یاد نظامی گنجوی می افتد.  به خاطر بزرگداشت از این شاعر بزرگ، بناها و یادبودهایی از این شاعر بزرگ وجود دارند. در ورودی های شهر منظومه های نظامی گنجوی، معروف به خمسه نظامی، به شکل کتیبه های سنگی بزری به نمایش گذاشته شده اند. اولین منظومه نظامی گنجوی مخزن الاسرار می باشد. این کتاب شعر بن مایه فلسفی داشته و مردم را دعوت به خودشناسی، خداشناسی و گزینش ویژگی های پسندیده اخلاقی می کند. دومین کتاب نظامی داستان عشقی خسرو، یعنی خسروپرویز، پسر هرمز و نوه انوشیروان، و شیرین دختر پادشاه ارمنستان و همچنین فرهاد سنگ تراش که او هم عاشق شیرین بوده است، یکی از غمناک ترین داستان های ادبی ایران می باشد. لیلی و مجنون هم داستان عشق دختر و پسری زیبا و از قبایل عرب میباشد. مردم نام مجنون را که نام اصلیش قیس بوده، به خاطر طواف کوه نجد که شهر مسکونی لیلی را احاطه کرده، دیوانه خوانده نام او را مجنون گذاشتند. دو منظومه آخر نظامی، منظومه هفت پیکر است که مجموعه ای دارای جنبه ای حماسی و رمانتیک از زندگی بهرام پنجم ساسانی بوده و همچنین اسکندرنامه را شامل می شود که درباره زندگی اسکندر مقدونی ، وصیت نامه اش و نظر بزرگان یونانی درباره او می باشد. مجموع پنج کتاب نظامی، شامل 28900 بیت شعر است.

حال به سمت آرامگاه نظامی گنجوی میرویم تا از مقبره و موزه اودیدن کنیم. برای مردم آذربایجان، آنقدر جایگاه نظامی گنجوی با ارزش است که از همه جای شهر ببرای زیارت او به این آرامگاه می آیند. نظامی یکی از بیشمار شاعران پارسی گوی آذربایجان است که در قرن ششم هجری در گنجه به دنیا آمده و در تمام عمرش هیچگاه از شهر گنجه بیرون نرفت و در آخر در همین شهر از دنیا رفت. در این قسمت به دیالوگ کوتاهی که بین خسرو و فرهاد درباره شیرین در منظومه خسرو و شیرین نظامی سروده شده است، گوش میسپاریم. سپس، از دکوری که شامل مجسمه نظامی و شخصیت های منظومه هایش برپا شده است دیدن کرده و در آخر به خانم گنجه ای که شعرهای او را به آذری خوانده و از او حاجت طلب می کند، گوش فرا میدهیم.

حال از موزه ای که به این شاعر بزرگ اختصاص داده شده، دیدن میکنیم. مسئول و راهنمای موزه با محبت تماام ما را پیرفتند و در مورد آثار این موزه به ما توضیح دادند. در این موزه مجموعه ای نفیس از قالی های دست بافت با نقش های الهام گرفته از منظومه های نظامی گنجوی همراه با کتاب های قدیمی و تابلوهای مینیاتوری، وسایل زندگی آن دوران و مجسمه های آن زمان به نمایش گذاشته شده اند. اسناد و مکاتبات تاریخی به جای مانده از آن دوران ، نشان دهنده آن است که زبان آذری صحبت شده در آن زمان یکی از مشتقات زبان پهلوی بوده و لی زبان پارسی در مراودات روزانه مردم نقش اساسی داشته و به همین علت شاعران و نویسندگان این منطقه مانند نواحی دیگر به زبان فارسی دری شعر سروده و یا مینوشته اند و به تاریخ و فرهنگ ایران دلبسته بودند. چنانچه نظامی درباره ایران میگوید: 
همه عالم تن است و ایران دل     نیست گوینده زین قیاس خجل 
چون که ایران دل زمین باشد        دل ز تن به بود یقین باشد 
 

به گمانم از خاطره هایی که از این سفر در ذهنم خواهد ماند، از یک طرف و خوشحالی از مشاهده حفظ و نگهداری آثار تاریخی و همچنین تجلیل از شخصیت های برجسته گذشته، که در واقع میراث مشترکی بین جمهوری آذربایجان و ایران ما می باشد و از طرف دیگر تاسف از مقایسه این وضعیت با بی توجهی به آثار و بناهای تاریخی در کشور خودمان ایران روا می شود، می باشد. 

بازدیدمان از موزه را با دیدن مجسمه ای بسیار زیبا از نظامی گنجوی که با 3500 کبریت ساخته شده است به پایان میبریم. این اثر هنری توسط یک پزشک گنجه ای به نام هفتندیل ملیک اُف که در عین حال ماکتیست هم میباشد، با بیش از یک سال کار روی آن ساخته شده است.