قرار گرفتن در موقعیت‌های نامطلوب و آزاردهنده برای همه پیش می‌آید و هر کسی بسته به تجربیات و ویژگی‌هایش در برابر آنها از خود واکنش نشان می‌دهد. عده‌ای وقتی در موقعیت ناخوشایند و غیرمنصفانه‌ای قرار می‌گیرند، منفعلانه برخورد می‌کنند؛ در برابر رفتار ناخوشایند سکوت می‌کنند و واکنش خاصی از خود نشان نمی‌دهند. عده‌ای عصبانی می‌شوند، با اطرافیان درگیر می‌شوند و توهین و پرخاشگری می‌کنند. عده‌ای هم سعی می‌کنند جراتمندانه، صادقانه و محترمانه خواسته‌شان را مطرح کنند. جرات مندی یکی از ویژگی‌های افراد موفق است بنابراین اگر می‌خواهید در این باره بیشتر بدانید و بتوانید مانند افراد موفق جراتمندانه فتار کنید با یوکن همراه شوید.
جراتمندی چیست؟
برای اینکه بخواهیم جرئت مندی یا ابراز وجود را تعریف کنیم باید ابتدا شیوه‌های گوناگون رفتاری که ممکن است در موقعیت‌های نامطلوب از خود نشان دهیم را توصیف کنیم. شما در برابر واکنش‌های نامناسب دیگران ممکن است به شیوه‌های زیر عمل کنید.
1- پرخاشگری کنید
در این حالت احساس خشم ناشی از رفتار طرف مقابل را نمی‌توانید به خوبی کنترل کنید در نتیجه برای بیان احساسات، نیازها، عقاید و خواسته‌های خود دست به پرخاشگری، توهین، فحاشی، داد و بیداد، گریه، جیغ و فریاد و... می‌زنید. اگر شما جزو آن دسته افراد هستید که معمولا به این روش عمل می‌کنید باید بدانید که روش‌های مدیریت و کنترل هیجانات‌تان را یاد نگرفته‌اید و چون قادر نیستید هیجانات خود به‌ویژه خشم‌تان را به شیوه صحیحی مدیریت کنید برای تخلیه هیجانات و غلبه بر احساس ناامنی‌ای که از ناکامی و نرسیدن به خواسته‌هایتان به شما دست می‌دهد دست به پرخاشگری و اعمال خشونت می‌زنید.
2- منفعلانه برخورد کنید
رفتار منفعلانه نقطه مقابل رفتار پرخاشگرانه است. در این حالت به دلایل مختلفی مثل ترس از عواقب بعدی، نداشتن اعتماد به نفس و عزت نفس کافی و احساس ناامنی در موقعیت‌های ناخوشایند و در برابر رفتارهای نامناسب دیگران سکوت می‌کنید و واکنشی از خود نشان نمی‌دهید. شاید با برخورد منفعلانه از اختلاف نظر، بحث و درگیری جلوگیری کنید اما از درون احساس ناخوشایندی را تجربه می‌کنید؛ غرورتان جریحه‌دار می‌شود و احساس بدی نسبت به خود پیدا می‌کنید.
3- پرخاشگرانه- منفعلانه رفتار کنید
رفتار پرخاشگرانه- منفعلانه یک خشم و تهاجم پنهان و غیرکلامی است که با رفتار منفی بروز پیدا می‌کند. معمولا زمانی که رفتار یا موقعیتی شما را عصبانی و ناراحت می‌کند اما قادر به بیان ناراحتی و عصبانیت خود نیستید و با رفتارهای منفی مثل طفره رفتن، تعلل در انجام کار، طعنه زدن، ایراد گرفتن، متلک انداختن و... عصبانیت خود را به‌طور غیرمستقیم نشان می‌دهید. درواقع در این شیوه روش پرخاشگرانه و منفعلانه با هم ترکیب می‌شود.
4- ابراز وجود کنید
اگر هنگامی که با موقعیت یا رفتار ناخوشایند و آزاردهنده‌ای مواجه می‌شوید بتوانید حدفاصل بین برخورد منفعلانه و پرخاشگرانه را به خوبی در رفتارتان رعایت کنید؛ یعنی نه منفعلانه برخورد کنید و نه خشمگین شوید بلکه صادقانه، گویا و با رعایت احترام و ادب عقیده و خواسته خود را مطرح کنید و در صورت لزوم، محترمانه با طرف مقابل بحث، گفت‌وگو و مذاکره کنید و به نتیجه برسید ابراز وجود کرده‌اید.
چگونه می‌توانیم ابراز وجود کنیم؟
ابراز وجود مناسب‌ترین و اثربخش‌ترین واکنش هنگام مواجهه با موقعیت‌های ناخوشایند و چالش‌برانگیز زندگی است. جرأتمندی و رفتار جرات مندانه جایگزینی مناسب برای رفتارهای پرخاشگرانه و منفعلانه است و دو بعد دارد.
1- باید در درجه اول احساسات و عواطف‌تان را بشناسید و شیوه‌های صحیح ابراز آنها را بلد باشید.
مثلا اگر همسرتان هنگامی که درخواستی دارد با لحنی آمرانه به شما دستور می‌دهد و این نحوه برخورد برایتان نامطلوب است
- لازم است حسی که هنگام رویارویی با این برخورد به شما دست می‌دهد را بشناسید؛ دقیقا بدانید این رفتار چه حسی در شما ایجاد می‌کند؛ ناراحت می‌شوید یا عصبانی؟ شاید هم سرخورده می‌شوید و در لاک خود فرو می‌روید.
- هنگام مواجهه با آن باید بتوانید هیجان منفی ناشی از آن را کنترل کنید. مثلا عصبانی نشوید، قهر نکنید، داد و فریاد راه نیندازید، خشم و ناراحتی‌تان را فرونخورید و...
- باید بتوانید در کمال آرامش و محترمانه احساس‌تان را نسبت به مسأله برای طرف مقابل‌تان بیان کنید. مثلا به همسرتان بگویید: «من وقتی به من دستور می‌دهی ناراحت می‌شوم. دوست دارم مودبانه و صمیمانه درخواست کنی کاری رو انجام بدهم.»
2- همچنین لازم است بتوانید از زاویه دید دیگران هم به مسائل نگاه کنید و فقط خودتان را در نظر نگیرید.
در این صورت است که می‌توانید احساسات و عواطف طرف مقابل را هم درک کنید، به او هم فرصت اظهارنظر بدهید، فضای محترمانه و منصفانه‌ای برای مذاکره و گفت‌وگو ایجاد کنید، هم به خواسته خودتان برسید و هم به حقوق طرف مقابل‌تان احترام بگذارید و رضایت و توافقی دوطرفه حاصل کنید.
برای اینکه بتوانید در موقعیت‌های مختلف ابراز وجود کنید لازم است:
- به خودآگاهی و خودشناسی رسیده باشید.
- عزت نفس و اعتماد به نفس کافی داشته باشید.
- مهارت نه گفتن را بلد باشید.
- توانایی برقراری ارتباط موثر با دیگران را هم داشته باشید.
- روش‌های گوش دادن فعال را بدانید و بتوانید فعالانه به صحبت‌های طرف مقابل هم گوش دهید.
- احساسات و عواطف دیگران را درک کنید.
- همدلی داشته باشید و از زاویه دید آنها به مسائل نگاه کنید.
چرا باید جرات مندانه رفتار کنیم؟
همان‌طور که گفتیم رفتار جرأتمندانه یکی از ویژگی‌های افراد موفق و توانایی ابراز وجود هم یکی از کارآمدترین ابزارهای افراد موفق در موقعیت‌ها و روابط اجتماعی است. اگر شما بتوانید در موقعیت‌های چالش‌برانگیز جراتمندانه ابراز وجود کنید
- نه‌تنها احساسات، هیجانات و عواطف‌تان را سرکوب نمی‌کنید و دچار خشم فروخورده نمی‌شوید بلکه می‌توانید به بهترین شکل آنها را مدیریت کنید. با داشتن توانایی مدیریت و کنترل هیجان‌ها در موقعیت‌های مختلف اجتماعی می‌توانید وجهه‌ای مطلوب، تأثیرگذار و قدرتمند از خود در نقش‌های مختلف خانوادگی و اجتماعی به نمایش بگذارید.
- با ابراز وجود کردن در موقعیت‌های نامطلوب در بسیاری از مواقع می‌توانید با در نظر گرفتن خواسته دیگران و احترام گذاشتن به عقیده، نظر و حقوق دیگران به خواسته‌هایتان برسید و شرایط مطلوب‌تر و خوشایندتری را ایجاد کنید.
- در صورت ابراز وجود حتی اگر به آنچه می‌خواهید هم نرسید نسبت به خودتان احساس خوبی پیدا خواهید کرد؛ چون توانسته‌اید به جای سرکوب کردن خود، صادقانه و محترمانه عقیده و خواسته‌تان را ابراز کنید. جرأتمندی و ابراز وجود کردن سبب ایجاد عزت نفس و خودکارآمدی و افزایش اعتماد به نفس می‌شود.
- گاهی ممکن است هنگام ابراز وجود کردن با مخالفت دیگران روبه‌رو شوید، شاید هم دچار درگیری و تنش شوید. اما حتی در صورت بروز چنین حالتی باز هم شما برنده‌اید؛ چون به راه‌های جدید و موثر برای رفع و مقابله با آنها می‌اندیشید و مهارت‌هایی مثل کنترل خشم ، حل مساله و حل تعارض را در خود تقویت می‌کنید.
سلام مطلب مفید و قابل فهم می باشد. موفق و موید باشید
با تشکر از شما بابت مطالب خوب و مفیدی که ارایه کردین
مقاله خیلی خوبی بود . ممنون
بسیار عالی و مفید