ایروان پایتخت و بزرگ‌ترین شهر جمهوری ارمنستان است. در امتداد رود هرازدان واقع شده‌است. ایروان مرکز اداری، فرهنگی و صنعتی این کشور است. تاریخ ایروان به سده هشتم پیش از میلاد و پیدایش دژ اربونی در سال 782 پیش از میلاد در دورترین نقطه غربی دشت آرارات توسط پادشاه آرگیشتی یکم بازمی‌گردد. شهر ایروان توسط یونسکو به عنوان پایتخت جهانی کتاب در سال 2012 م. برگزیده شد. ایروان عضو وابسته به شهرهای اروپا است. با یوکن همراه باشید.

بعد از اذربایجان و گرجستان حال به ارمنستان میرویم تا در ویدئوی اول از ایروان پایتخت آن و در ویدئوی دوم ز منطقه قره باغ دیدن کنیم. مساحت ارمنستان نزدیک به 30 هزار کیلومتر مربع، یعنی حدودا یک پنجاهم ایران بوده و نزدیک به 4 میلیون نفر جمعیت دارد. ارمنستان از شرق با جمهوری آذربایجان، از شمال با گرجستان، از غرب با ترکیه و از جنوب با ایران و همچنین جمهوری خودختار نخجوان هم مرز می باشد. ارمنستان مرز دریایی نداشته ولی دارای یک دریاچه بزرگ آب شیرین به نام "سوان" است که در نزدیکی ایروان قرار دارد. اکنون بازدیدمان را از دیدنی های شهر ایروان شروع می کنیم. 

کشور ارمنستان که نام بومی آن "هایکستان" می باشد از دو کلمه "هایک" و "ستان" تشکیل شده است. نام"هایک" را از نام بنیان گذار اسطوره ای ارمنی که از نوادگان نوح پیامبر بوده گرفته شده است. "ستان" نیز یک کلمه پارسی به معنای "سرزمین" است که تلفیق این دو کلمه به معنای "سرزمین هایک" می باشد. 

در مرکز شهر نگاهی کوتاه به میدان ساخاروف، فیزیکدان و برنده جایزه صلح نوبل و همچنین یکی از طرفداران حقوق بشر در شوروی  سابق می اندازیم و راهمان را به سمت میدان اصلی شهر، به نام میدان جمهوری ادامه میدهیم. 

کلمه ایروان از قلعه ای به نام اربونی که 800 سال قبل از میلاد مسیح در این محل ساخته شده ، نشات گرفته است. ایروان یا یروان با جمعیت 1 میلیون و 300 هزار نفری خود، در دامنه کوه آرارات که برای ارمنی ها مقدس است و داستان نوح پیغمبر و کشتی او در این منطقه اتفاق افتاده ، قرار گرفته است. این شهر بدلیل رنگ صورتی ساختمان هایش، به شهر صورتی و یا شهر رز نیز معروف است.

شهر ایروان بدلیل بازسازی اش در اوایل قرن بیستم، یکی از شهرهای مدرن جهان است و میدان جمهوری آن محل تجمع مردم بوده و با فواره هایی که با پخش آهنگ و نورپردازی در شب هماهنگ می شود، یکی از جذاب ترین مراکز تفریحی شهر می باشد. نظر به اهمیت این میدان در اطراف آن ساختمان های مهم مثل شهرداری ، وزارت خانه های امور خارجه و حمل و نقل و موزه گالری نقاشی و ساختمان های مهم دیگر قرار دارد.

همانند دیگر کشورهای قفقاز بعد از انقلاب روسیه ، ارمنستان هم به مدت دو سال از 1918 تا 1920 مستقل شد و ایروان رسما پایتخت آن اعلام شد. در آن ها سال ها ایروان علی رغم قدمتش، شهری کوچک با بافتی کهنه و جمعیتی 30 هزار نفری بوده است.

یکی از محله های گردشگری ایروان کاسکاد است که ایرانیان به دلیل وجود پله های بسیار، آن را با نام "هزار پله" نیز می شناسند. این محوطه با مجموعه مجسمه های سنگی و برنزی و همچنین فواره های آن، زیبایی خاصی به این مطقه داده است.

در سال 1925 الکساندر تامانیان، آرشیتکت و شهرساز برجسته ارمنی ، طرحی کاملا جدید و مدرن برای شهر ایروان ارائه داد و نمای این شهر را که روی تپه های مختلف قرار گرفته بود، با ساختن میادین، محله ها و ساختمان های مهم و همچنین پارک ها، کاملا دگرگون ساخت. به همین دلیل در ایروان خیابانی را به نام او اختصاص داده و مجسمه ها و آثار او را در مناطق مختلف شهر قرار داده اند. ساختمان کاسکاد که طرح اولیه آن نیز توسط تامانیان ارائه شد، در سال 1970 به عنوان یک بنای هنری و زینتی ساخته شد و بعدها با افزودن موزه هنرهای مدرن، برگزاری کنسرت در محوطه آن، گسترش یافت و معروف تر شد. 

این ساختمان که در پایین پارک معروف پیروزی قرار دارد، در هر طبقه آن مجسمه و باغچه ای قرار داده شده و از بالای آن می توان نمای زیبایی از شهر ایروان را مشاهده کرد. 

حال به دیدن مسجد کبود و یا مسجد جامع ایروان میرویم، مسجد کبود، آخرین مسجد از هشت مسجدی است که در این شهر وجود دارد. 7 مسجد دیگر بعد از حمله روسیه به این منطقه از دست رفته و یا به موسسات دیگر تبدیل شده اند. 

این مسجد که توسط جمهوری اسلامی ایران اداره می شود در زمینی به مساحت 7000 متر مربع قرار داشته و دارای یک نمازخانه، کتابخانه، موزه، سالن های مختلف برای استفاده دانشجویان بوده و در آن خدمات مختلفی ازجمله پزشکی و آرایشگری و تدریس زبان های فارسی و ارمنی ارائه می شود. 

این مسجد به علت کاشی کاری های آبی و هچنین گنبد آبی آن به نام مسجد ابی نیز معروف است. گاهی به آن مسجد ایرانی یا پرشین ماسک نیز گفته می شود و در نقشه ها با این نام آن ها را مشاهده خواهید کرد. مسجد کبود ایروان در سال 1766 میلادی در زمان حاکمیت حسین علی خان بیگلربیگی، حاکم ایرامی ایروان در زمان کریم خان زند ساخته شد و مدت ها در اختیار و تحت اداره مسلمانان شیعه  آذری ساکن ارمنستان بوده است.  در سال 1950 و تحت حکومت کمونیستی از این مسجد به عنوان موزه تاریخ طبیعی استفاده شد. به طوریکه دو ماکت دایناسور نیز در حیاط آن وجود داشته است. بعد از استقلال ارمنستان در سال 1990 این مسجد که تبدیل به بافت فرسوده ای شد، به علت رابطه خوب ایران با ارمنستان، توسط جمهوری اسلامی ایران به طور کامل مرمت شد و دوباره به عنوان مسجد و این بار تحت نظارت سفارت ایران مورد بهره برداری قرار گرفت. 

مردم ارمنستان در ابتدا زرتشتیان مزداپرست بودند که کمی با زرتشتیان دوران ساسانی تفاوت داشتند و بیشتر تاکیدشان بر پرستش "مهر" بوده است. در سال 1301 میلادی، ارمنستان نخستین کشور در دنیا بود که مسیحیت را به عنوان دین رسمی خود برگزید. (در واقع 12 سال پیش از روم باستان). هم اکنون 94% از جمعیت ارمنستان مسیحی هستند و برخلاف گرجستان، دین از حوزه قدرت خارج است و نقشی در زندگی سیاسی و اجتماعی مردم ارمنستان ایفا نمی کند. 

در مرکز شهر ایروان نگاهی به کلیسای مدرن و زیبای "آل مقدس" که در واقع مقر اصلی کلیسای ارمنستان به رهبری کارکین دوم می باشد می اندازیم. در این محل در قرن 13 کلیسایی وجود داشت که بعد از خرابی آن در اثر زلزله سال 1679، کلیسای جدید ساخته شد که مجددا در سال های 1936 در زمان حکومت کمونیست ها، تخریب شد. از بقایای این کلیسای قدیمی تنها نمازخانه آن باقی مانده است که به طور معجزه آسایی از این خرابی ها در امان مانده است. 

ارمنستان کشوری با تمدنی باستانی است که قدمت آثار باستانی و شناخته شده آن تا حدود 2700 سال پیش باز میگردد.  این کشور در دوره های وابستگی اش تحت حاکمیت هخامنشیان،اسکندر مقدونی، ساسانیان، روم باستان، عربستان، امپراطوری روم شرقی، مغول ها، سلجوقیان و عثمانیان بوده و در آخر در دوره قاجار، طی عهدنامه ترکمانچای در سال 1828 به روسیه واگذار شد. 

سیستم حکومتی ارمنستان بعد از استقلال سال 1991 دموکراتیک است و تا حدودی از فساد حکومتی رنج می برد . در 25 سال اخیر سیاست های داخلی، خارجی و اقتصادی این کشور تحت الشعاع مشکلات قره باغ و جنگ با آذربایجان قرار گرفته است و با گرایش آذربایجان به کشورهای غربی، ارمنستان نیز سیاست نزدیکی با روسیه را در پیش گرفته است. مردم ارمنستان مردمی نجیب، خونگرم و متمدن هستند و از نقطه نظر اقتصادی این کشور در حد فاصل آذربایجان و گرجستان قرار دارد.

مسروپ یا ماشتوتس مقدس کشیش ارمنی بود که در سال 405 میلادی الفبای ارمنی را پایه گذاری کرد. در انستیتو ماشتوتس می توان بیش از 17000 کتاب خطی که از قرن 5 میلادی به بعد، در زبان های مختلف همچون ارمنی، یونانی، پارسی، روسی،عربی و ... روی کاغذ و یا پوست حیوانات نوشته شده است دیدن کرد. همچنین تابلوهای مینیاتور و نقاشی و پارچه های زربافت و سایر آثار دکوراتیو دیگر بازدید نمود. 

امسال، صدمین سالگرد قتل عام ارمنیان توسط امپراطوری عثمانیان است. نسل کشی ارامنه که به هلوکاست ارامنه نیز شهرت دارد، روز کشتار یک و نیم میلیون ارمنی تحت سلطه عثمانی در خلال جنگ جهانی اول، به دست دولت عثمانی و رهبر قیام ترکان جوان است.

مجسمه مام میهن که تجسم شخص گونه از ارمنستان است در پارک پیروزی و در بالای هزارپله واقع شده است و یک منطقه گردشگری برای ساکنین ایروان به حساب می آید. در کنار این مجسمه، قبر سربازان گمنام و ناپدید شده در جنگ جهانی دوم قرار گرفته است. همچنین موزه ای برای یادبود کشتگان جنگ جهانی دوم و قره باغ و سایر سمبل های ارمنستان گرد آوری شده است. 

در فاصله سال های 1915 تا 1923 میلادی حدود یک و نیم میلیون ارمنی ساکن ارمنستان غربی، بر پایه طرح و برنامه ریزی منسجم سردمداران امپراطوری عثمانی، به قتل رسیدند. قتل عام و قرار گرفتن در معرض اوضاع نابسامان، گرسنگی و تقسیم کودکان ارامنه بین اقوام دیگر، کوچ اجباری و غیره از جمله اتفاقاتی بود که برای ارمنیان در آن زمان پیش آمد. با این حال، دولت ترکیه کاملا نسل کشی ارمنیان را تکذیب کرده و ادعا می کند که ارمنیان از مناطق جنگی شرق ارمنستان وارد شده اند و با ناچیز خواندن قربانیان، آن ها را قربانی درگیری های قومی و داخلی میداند.

در موزه ای که توسط وزارت دفاع ارمنستان افتتاح شده مجموعه ای از وسایل و نشانه های حضور ارمنیان در جنگ جهانی دوم و جنگ قره باغ و همچنین نسل کشی ارامنه، و همچنین عکس ها و مجسمه هایی از شخصیت های سیاسی، نظامی و برجسته و معروف ارمنی به نمایش گذاشته شده است.

در اینجا خوب است شما را با شخصیتی برجسته و مردمی ارمنستان که نشانه های او را می توان در همه جای ارمنستان یافت، اشنا کنم. تا به این ترتیب هم تجلیلی از این انسان بزرگ کرده باشم و هم از تاریخ درس گرفته و تعصب را از خودمان دور کنیم و اشتباهات نیاکان خود را تکرار نکنیم. سایات نوا که نام اصلی او هاروتیون سایاتیان است، شاعر و موسیقی دان معروف ارمنی است که در قرن 18 میلادی میزیسته. او که نام فارسی "صیاد نوا" را برای تخلص خود انتخاب کرده بود، در زبان ارمنی سایات نوا تلفظ می شد و به زبان های ارمنی، گرجی، ترکی و پارسی اشعاری را سروده است. او الهام بخش بسیاری از شاعران و نوازندگان ارمنی است و به همین دلیل من 3 آهنگ که از شعرها و موسیقی های او الهام گرفته اند به نام های کمانچه، ارواتی و آهنگ فعلی را برای این ویدئو انتخاب کرده ام. صیاد نوا در ابتدا به عنوان یک هنرمند در دربار پادشاه گرجستان خدمت میکرد و سپس بخاطر شعرهای مردمی اش از دربار رانده شد. بعد از این اتفاق کشیش شد و در صومعه ای نزدیک شهر تفلیس، کارهایش را ادامه داد. در حمله آقا محمدخان قاجار به تفلیس و قتل عام مردم و کشیشان آن منطقه، صیاد نوا که دین اسلام را به رسمیت نپذیرفت، در سال 1795 و در سن 85 سالگی به طرز وحشیانه ای به قتل رسید.

کارخانه تولید کنیاک یا برندی ایروان از سال 1899 در محله ای که در سابق قلعه نظامیان بود، قرار گرفت. در این کارخانه  که یکی از مناطق گردشگری ایروان است، می توان مراحل ساخت و وسایل تولید کنیاک  را از مرحله برداشت انگور تا آماده سازی آن و تبخیر و تقطیر و تولید نهایی آن دیدن کرد. متاسفانه فیلمبرداری در داخل این کارخانه ممنوع است و به جز چند فیلم کوتاه، تصویر دیگری در دست نیست. در این کارخانه-موزه که بسیار قابل توجه است، میتوان خمره های بزرگی که از چوب بلوط ساخته شده اند و جهت نگهداری کنیاک های 5، 10 و یا 20 ساله استفاده می شوند و در راهروهای زیرزمینی بسیار طویل نگهداری می شوند، بازدید کرد. 

در ویدئوی پایانی و نه چندان دور از موزه کنیاک، نگاهی بیندازیم به بازار گوم ارمنستان که یک بازار سرپوشیده مخصوص میوه جات و مواد خوراکی است می اندازیم. موسیقی این قسمت را هم به یادبود هنرمند و هموطن ارمنی الاصل ما، ویگن، از آهنگ های ارمنی انتخاب کرده ام که هنگام بازدید از بازار به آن ها گوش فرا دهیم