اقتصاد و بازار آزاد در سده های 18 و 19 ام سیاست رایج در بیشتر جوامع امروزی به ویژه جوامع غربی بوده. سازوکار اقتصادی ای که اساس رو بر مالکیت خصوصی میذاره و در شکل رادیکالش وظیفه دولت رو به حفظ سیستم و محافظت از سرمایه داران در مقابل طبقات محروم محدود میکنه. این نوع نگرش اقتصادی اگرچه به شکل بنیادینش در بطن طبیعت و اشکال ابتدایی جوامع انسانی به چشم میخوره، اما در زمان رنسانس اروپا و خصوصا به وسیله آدام اسمیت نظریه پردازی شد و به شکل قوانین سیاسی‌اجتماعی در اومد. در این ویدیو با یوکن همراه باشید.
اما این تمام ماجرا نیست. تقریبا همزمان با شکل گیری مبانی بازار آزاد و اقتصاد سرمایه داری، گرایش سوسیالیستی به اقتصاد هم شکل گرفت و طرفدارانی پیدا کرد. با ظهور اندیشمندانی مثل کارل مارکس این تئوری مطرح شد که اعضای جامعه مهم ترین سرمایه های یک جامعه هستن و صرف عضویتشون در اون جامعه حقوقی رو برای اونها به وجود میاره. با آدام اسمیت، بازار آزاد و نظریات مرتبط با اون بیشتر آشنا میشیم
ویدیوی پیشنهادی: زندگینامه تصویری «کارل مارکس»
سده 17 میلادی، اروپا اولین گام های خود را به سوی نوزایی بر میدارد و در هر گوشه تغییراتی از جمله تغییر حاکمان و شیوه های حکومت در حال شکل گیری ست. بورژوازی که طبقه نوظهوری به شمار میرود در حال انباشت ثروت و به دست آوردن روابط منتهی به قدرت است. البته این اصطلاح یک سده بعدتر و توسط کارل مارکس استفاده شد اما شروع شکل گیری آن از قرون 11 ام بود که اروپا از شکل اقتصاد کشاورزی و حاکمیت زمین داران یا همان فئودال ها فاصله گرفت و به سمت صنعت حرکت کرد. بورژوازی صاحبان ابزار تولید بودند و خیلی زود فهمیدند که با تخصصی کردن خطوط تولید میتوانند حجم سود خود را به حد اکثر برسانند.
بازیگری تاثیر گذار در این فرایند آدام اسمیت بود. این که او در چه تاریخی به دنیا آمده نامعلوم است. اما در سال 1723 برای او نامگذاری انجام شده است. او در یکی از شهرهای اسکاتلند چشم به جهان گشود. اسمیت به نوعی فیلسوف اخلاق‌گرا در دوران روشنگری اسکاتلند به حساب می‌آید. به‌علاوه او دانش آموخته فلسفه اخلاق و فلسفه اجتماعی است. او برای ارائه و تثبیت نظریه خود دو کتاب مهم نوشت. اولی کتاب «نظریه عواطف اخلاقی» و دوم کتاب «ثروت ملل». برخی او را «پدرعلم اقتصاد نوین» می‌دانند.
اسمیت در کتاب نظریه اخلاقی عنوان کرد انسان ها از آنرو رفتار اخلاقی از خود نشان میدهند که همین رفتار را از دیگران دریافت کنند. در واقع او معتقد بود هر چیز که از انسان ها سر میزند از سر منفعت طلبی و خودخواهی ست. او همچنین میگفت که دست نامرئی خدا از این قانون حمایت می کند و منفعت و سود هر کس را به فراخور اعمالش به او میرساند. انتشار این کتاب، باعث شد در گروه نظریه پردازان دوره خود قرار گیرد. اما بسیاری از افراد بر این عقیده هستند که او مواردی که در این کتاب عنوان میکند را باور ندارد. به نوعی از نوشتن این کتاب قصد تثبیت جایگاه خود، به عنوان فلسفه اخلاق را دارد.
اسمیت در کتاب ثروت ملل از تقسیم کار بین جوامع سخن می گوید. بدین ترتیب که هر جامعه باید کالایی را تولید کند که شرایط تولید آنرا بیش از کالاهای دیگر دارد. بدین ترتیب جوامع با مبادلات بین خود میتوانند با صرف کمترین هزینه کالایی را تولید و با بهترین قیمت کالای مورد نیاز را از جوامع دیگر تامین کنند. او همین نظریه را به درون هر جامعه هم تعمیم میدهد؛ همان تخصصی شدن خطوط تولید و افزایش توان تولیدی کارخانه ها. او در این کتاب ادامه میدهد که مالکیت خصوصی و نفع شخصی مهمترین اصل یک نظام اقتصادی ست. او بار دیگر از اصطلاح دست نامرئی در این کتاب استفاده میکند و میگوید اگر افراد در بازار، آزاد گذاشته شوند، به دلیل سازوکار طبیعی میتوانند بیشترین نفع را برای خود و جامعه شان تامین کنند و دولت نباید هیچ دخالتی در این فرایند داشته باشند.
او توانست در گمرک اسکاتلند به عنوان یک مامور بالا مقام فعالیت کند. همچنین در دوره‌ای به ریاست دانشگاه گلاسکو در آمد. در سال 2007 بانک مرکزی در بریتانیا تصویر آدام اسمیت را بر روی اسکناس 20 پوندی چاپ کرد. البته بعد ها با وقوع اتفاقاتی مثل جنگ انگلستان و فرانسه و ایجاد بحران اقتصادی، ابتدای قرن 18 ام در بسیاری از نقاط اروپا و همینطور شکل گیری احزاب کارگری، حامیان تئوری بازار آزاد متوجه شدن که برای بقا باید در نظراتشون تجدید نظر کنن و سهمی از سرمایه های اجتماعی رو به طبقات نیازمند و آسیب دیده اجتماع اختصاص بدن. از دل این تغییرات مالیات (که با افزایش درآمد میزان اون بیشتر میشد)، حمایت های بهداشت و درمان یا همون بیمه، حمایت های از کارافتادگی یا همون بازنشستگی و در کل نوع اقتصاد سوسیال دموکرات بیرون اومد. نگرشی که عملاً در بسیاری از کشورهای اروپایی، امروزه در حال اجراست.
