حتما شما هم قبول دارید برنامه ریزی برای درس خواندن و کسب آمادگی لازم برای امتحان، رمز موفقیت تحصیلی است. اما آن‌چه نمی‌دانید، روشهای مطالعه موثر است که با تحقیقات فراوان به اثبات رسیده‌اند. با یوکن همراه باشید تا در این مقاله، روشهای علمی برای درس خواندن را در اختیارتان قرار دهیم و چشم‌انداز متفاوتی پیش روی‌تان بگذاریم. البته تمامی این راهکارها به تمرین، پشتکار و آزمون و خطا نیاز دارد و بهره وری شما در درس خواندن را به حداکثر می‌رسانند.
برای مطالعه موثر نیاز به نگرش درست دارید؛ نگرشی که درس خواندن را از کاری زجرآور و غیر قابل تحمل به فرصتی شیرین برای یادگیری و کسب مهارت تبدیل کند.
در ادامه مقاله، راهکارهای موثر برای مطالعه درست را ارائه می‌دهیم اما باید بدانید راه حل جامعی برای مطاله موثر وجود ندارد. ممکن است روش مطالعه موثر برای هر فرد متفاوت باشد. افراد مهارت‌ها و توانایی‌های متفاوتی دارند؛ پس هر کسی باید روش‌هایی را انتخاب کند که با خصوصیات فردی اش سازگار باشند. درس خواندن و حفظ انگیزه برای برخی افراد ساده است اما برخی دیگر به تلاش و پشتکار بیشتری نیاز دارند.
چگونه می‌توانیم موثرترین روش مطالعه را پیدا کنیم؟
یافتن بهترین روش مطالعه فرآیندی طولانی‌مدت است و نمی‌توان یک‌شبه به موثرترین روش مطالعه دست پیدا کرد. درحقیقت، لازم است مهارت‌های مطالعه را به مرور تقویت کنید و روش درس خواندن خاص خود را بیابید. با مطالعه موثر، هیچ استرسی در شما وجود ندارد و همیشه برای امتحانات آماده‌اید و می‌توانید شب امتحان به جمع‌بندی و مرور مطالب بپردازید.
اکنون که نگرش‌تان را بهبود دادید، باید عادات مطالعه را در خود تغییر دهید. عادات مطالعه موثر هم یادگیری شما را تقویت می‌کند و هم باعث بهبود نمرات‌تان در امتحانات می‌شود.
اکنون 30 راهکار علمی برای تغییر عادات مطالعه را معرفی می‌کنیم:
نگرش مثبت و کسب آمادگی برای موفقیت
یکی از بهترین روشهای شروع درس خواندن و مطالعه این است که خود را از ابتدا برای موفقیت آماده کنید. برای این منظور راهکارهای زیر را در نظر بگیرید:
1. به سراغ منابع چاپی بروید
استفاده از تبلت و دیگر وسایل آموزشی الکترونیکی بسیار آسان است، اما نتایج تحقیقات علمی نشان می‌دهند استفاده از منابع چاپی برای درس خواندن موثرتر است. برخی محققان می‌گویند عادات تعاملی مانند بزرگ یا کوچک کردن تصاویر، کلیک کردن و اسکرول مطالب، باعث بهبود تجربه آموزشی دانش آموزان می‌شود. اما بر خلاف این نظر، تحقیقات علمی گویای آن است که بیش از 90 درصد دانش آموزان، هنگام درس خواندن، منابع چاپی را به رسانه‌های آموزش الکترونیکی ترجیح می‌دهند. پژوهش یک استاد روانشناسی حاکی از آن است، یادگیری از طریق صفحه رایانه یا تبلت، در مقایسه با مطالعه از روی کتاب و منابع چاپی، به تکرار بیشتری نیاز دارد.
2. به موسیقی گوش دهید
پژوهشگران می‌گویند بهره‌وری مطالعه در سکوت یا همراه با موسیقی به خصوصیات شخصی فرد وابسته است؛ اما برخی از پژوهشگران معتقدند گوش دادن به موسیقی‌های مختلف (مانند موسیقی کلاسیک قرن 18) بخش‌های خاصی از مغز را فعال و قدرت تمرکز دانش آموزان را تقویت می‌کند. همچنین، گوش دادن به موسیقی باعث سرحالی دانش آموزان شده و برای بالا بردن انگیزه برای درس خواندن موثر است.
3. قبل از مطالعه، ورزش کنید
تحقیقات زیادی اعلام می‌کند، ورزش تاثیر شگفت‌انگیزی روی سلامتی و عملکرد مغز دارد. نتایج این تحقیقات نشان می‌دهد حتی تمرینات ورزشی سبک هم عملکرد مغز را تقویت می‌کند؛ زیرا با ورزش کردن اکسیژن و مواد مغذی بیشتری به مغز منتقل می‌شود.
دکتر داگلاس بی.مک‌کیگ (Dr.Douglas B.McKeag) می‌گوید کمی عرق کردن قبل از مطالعه، باعث هوشیاری و باز شدن ذهن‌تان می‌شود؛ به همین دلیل، فرآیند یادگیری و دریافت اطلاعات جدید بعد از تمرینات ورزشی بهبود می‌یابد.
4. استرس خود را کاهش دهید
استرس باعث می‌شود از یادگیری بازبمانید. محققان دانشگاه ایروین کالیفرنیا (UC Irvine) معتقدند حتی بازه‌های کوتاه استرس نیز هورمون‌های آزادکننده کورتیکوتروپین را فعال می‌کنند. این هورمون باعث ایجاد اختلال در فرآیند خلق و ذخیره‌ی اطلاعات در حافظه می‌شود. برای کاهش استرس خود از استراحت بین مطالعه، تکنیک‌های تنفس عمیق و... استفاده کنید تا روند درس خواندن‌تان بهبود یابد.
مکان و زمان درس خواندن
برخی افراد تصور می‌کنند درس خواندن آخر شب هیچ فایده‌ای ندارد و کمکی به موفقیت تحصیلی نخواهد کرد؛ اما نتایج پژوهش‌ها نشان می‌دهد شب زنده‌داری می‌تواند خیلی هم مفید باشد. باید بدانید، برخی از روانشناسان به دانش آموزان توصیه می‌کنند گاهی روند یکنواخت تحصیلی خود را به‌هم بزنند؛ خصوصا وقتی زمان درس خواندن برای امتحانات است.
اکنون نکاتی را معرفی می‌کنیم که کمک می‌کند زندگی تحصیلی‌تان از یکنواختی بیرون بیاید:
5. وقتی خسته‌اید، درس بخوانید و بعد بخوابید
اگر در حال یادگیری مهارتی جدید (یادگیری زبان خارجی یا ساز مورد علاقه‌تان) هستید مطالعه در زمان‌های خستگی می‌تواند تمرکز ذهنی‌تان را بالا ببرد. به این حالت «یادگیری در خواب» می‌گویند. باید بدانید، مغز انسان در هنگام خواب نظم می‌گیرد و قدرت بازخوانی و مرور اطلاعاتش تقویت می‌شود؛ به همین خاطر، فرآیند تثبیت حافظه هنگام خواب‌های عمیق تاثیر بیشتری دارد. پس مرور مطالب درسی قبل از خواب، این قدرت را به مغزتان می‌دهد که حتی در حین خواب هم یادگیری ادامه پیدا کند.
6. هر از گاهی محیط درس خواندتان را تغییر دهید
تغییر دادن محیط درس خواندن باعث تقویت قدرت یادگیری و تمرکز شما می‌شود. رابرت بجورک (Robert Bjork)، روانشناس، می‌گوید ایجاد تغییری ساده مانند تغییر اتاقی که در آن درس می‌خوانید، میزان تمرکز و قدرت حافظه‌تان را ارتقاء می‌دهد.
روشهای درس خواندن درست و موثر
پژوهش‌های زیادی روی روشهای یادآوری اطلاعات و شیوه‌های مطالعه انجام شده است. پیشنهاد می‌کنیم روشهای زیر را امتحان کنید تا بهترین روش را برای درس خواندن‌تان پیدا کنید:
7. بر «منحنی فراموشی» غلبه کنید
دانشمندان از سال 1885 میلادی روی مفهومی با نام «منحنی فراموشی» کار می‌کنند. این مفهوم هنوز هم کاربردهای زیادی در موثر کردن عادات مطالعه دارد.
مفهوم منحنی فراموشی می‌گوید: وقتی اولین بار مطلبی را می‌خوانید یا به آن گوش می‌دهید، با مرور آن مطلب در 24 ساعت ابتدایی می‌توانید 80 درصد آن را به خاطر بسپارید. ادامه این فرآیند (مرور مطلب در روزهای بعدی) اثر بیشتری دارد؛ پس بعد از یک هفته، با چند دقیقه مرور مطلب، 100 درصد آن را حفظ کنید.
روانشناسان مطالعه در بازه‌های زمانی نزدیک به زمان یادگیری را موثرتر از مطالعه شب امتحانی می‌دانند. هرچقدر مرور مطالب به روز اول یادگیری نزدیک‌تر باشد، درس خواندن شما کارآمدی بیشتری خواهد داشت.
8. از یادآوری فعال استفاده کنید
این روش در سال 2009 میلادی مطرح شد. یک استاد روانشناسی با انتشار مقاله‌ای پر سروصدا از مطالعه و مرور کتاب‌های متن محور انتقاد کرد. او اعتقاد داشت مطالعه از روی کتاب، دانش آموزان را دچار توهم می‌کند. این استاد روانشناسی می‌گفت وقتی مطالب درسی پیش روی‌تان باشد، تصویری که از آموخته‌هایتان دارید فراتر از واقعیت است. او یادآوری فعال را پیشنهاد کرد: این‌که وقتی مطلبی را خواندید، کتاب را ببندید و هرچه را به یاد می‌آورید، از بر بخوانید. این کار را تا جایی ادامه دهید تا مطالب در حافظه بلندمدت‌تان باقی بمانند.
9. از جعبه لایتنر استفاده کنید
جعبه لایتنر توسط سباستین لایتنر، دانشمند آلمانی، ارائه شد. جعبه لایتنر روشی علمی برای مطالعه است که مطالب دشوار را از طریق تکرار در حافظه بلندمدت‌تان ذخیره می‌کند.
جعبه لایتنر چند جایگاه دارد: سوالات را در اولین جایگاه قرار می‌دهید، اگر سوالی را درست پاسخ دادید، آن را در جایگاه بعدی بگذارید اما اگر پاسخ سوالی را به یاد نیاوردید، آن را دوباره در جایگاه اول قرار دهید. بدین ترتیب، هر چقدر به خاطر سپردن مطلبی دشوارتر باشد، بیشتر مرور می‌شود و این کار تا جایی ادامه می‌یابد که تمام مطالب درسی را از بر شوید.
10. نمونه سوال حل کنید
امروزه نمونه سوالات زیادی در دسترسمان قرار دارند. تا جای ممکن نمونه سوال حل کنید و در آزمون‌های آزمایشی شرکت کنید. با این کار آمادگی بیشتری برای امتحان داشته و با سبک طرح سوالات نیز آشنا می‌شوید.
پژوهشی در سال 2011 میلادی انجام شد که نشان می‌دهد دانش‌آموزانی که بعد از درس خواندن نمونه سوال حل می‌کنند، در مقایسه با بقیه که هیچ نمونه سوالی حل نمی‌کنند، یادآوری مطالب یک هفته بعد از درس خواندن 50 درصد بیشتر است.
11. اطلاعات مختلف را به هم وصل کنید
پژوهشگران می‌گویند تفاوت «یادگیری سریع» با «یادگیری کُند» در روشهای مطالعه نهفته است. کسانی که مطلبی را به سرعت یاد می‌گیرند، به جای حفظ کردن مطالب، ارتباط بین ایده‌های متفاوت را کشف و آن‌ها را به هم وصل می‌کنند. در این روش یادگیری که یادگیری مفهومی نامگذاری می‌شود، هر دانش آموز روش یادگیری خاص خود را ابداع می‌کند. در این نوع یادگیری، باید اطلاعات مختلف را طوری بهم مرتبط کنید و با یادآوری هر بخش از شبکه، تمام اطلاعات را به یاد بیاورید. پیشنهاد می‌کنیم اطلاعات را به صورت بصری روی کاغذ یا تخته بنویسید تا تصویری از تمام مفاهیم در ذهن‌تان داشته باشید و در فرآیند یادگیری، روابط آن‌ها را به خوبی به خاطر بسپارید.
12. از روش دفترچه فاینمن استفاده کنید
ریچارد فاینمن، فیزیکدان بزرگ، روشی برای یادگیری مبتنی بر سازماندهی اطلاعات ارائه کرده است. او با این روش، ساختار مفاهیم را در هم شکسته و معنای آن‌ها را از نو خلق می‌کند. شما می‌توانید از طریق این روش، سخت‌ترین مفاهیم را هم به سادگی درک کنید.
دفترچه‌ای تهیه کنید و مفهوم موردنظرتان را بالای یکی از صفحات بنویسید. سپس این مفهوم را برای کودکی 5 ساله توضیح دهید و توضیحات را در دفترچه یادداشت کنید. اگر توضیحات کافی و قابل فهم نبود، حتما چیزی را به درستی درک نکرده‌اید. کمی تحقیق کرده و دوباره از اول شروع کنید. این کار را تا جایی ادامه دهید که بر مطالب مسلط شوید و تمام مفاهیم برایتان قابل فهم باشد.
13. نقش معلم را بازی کنید
پژوهش‌های زیادی نشان می‌دهد اگر از دانش آموزان بخواهید مطلبی را یاد بگیرند و به دیگر دانش آموزان یاد دهند، قدرت حافظه و یادآوری اطلاعات‌شان بهبود می‌یابد. این موضوع کمی عجیب است اما با کمی دقت قابل درک خواهد بود. وظیفه معلم این است که مطلبی را به خوبی یاد بگیرد، عناصر مهم آن را سازماندهی کند و در نهایت این دانش را به دیگران انتقال دهد.
اگر نقش معلم را ایفا کنید، درگیری بیشتری با مطالب درسی خواهید داشت. دانش آموزی که نقش معلم را دارد، به طور غریزی روشهای جدیدی برای یادآوری و سازماندهی اطلاعات پیدا می‌کند. پیدا کردن این روش باعث درک بهتر مطالب می‌شود. رمز موفقیت در این روش این است که بهترین روش تدریس هر موضوعی را پیدا می‌کنید؛ زیرا هر موضوعی به روش تدریس خاص خود نیاز دارد.
14. خودآگاهی خود را افزایش دهید
شناخت‌شناسی یا اندیشیدن درباره اندیشیدن، خودآگاهی شما را بیشتر می‌کند. دانش آموزان وقتی به خودآگاهی می‌رسند که به مهارت‌ها و جایگاه تحصیلی خود پی ببرند. دانش آموز خودآگاه مراقب سلامت روان خود بوده و از انجام فعالیت‌های مطالعاتی استرس‌زا اجتناب می‌کند.
نبایدهای درس خواندن درست و موثر
نکاتی که ارائه شد، بایدهای درس خواندن هستند که باید روی آن‌ها تمرکز کنید. در ادامه نبایدهای درس خواندن موثر را معرفی می‌کنیم:
15. در یادگیری وسواسی نباشید
اگر کارت‌های جعبه لایتنر را مرور کردید و هیچ اشتباهی نداشتید، بر سر دو راهی قرار می‌گیرید: با احساس رضایتمندی به درس خواندن پایان دهید یا با افزایش هورمون آدرنالین در بدن‌تان وسوسه شوید به درس خواندن ادامه دهید. هر زمان با چنین وضعیتی مواجه شدید، یادتان باشد زیاده‌روی در یادگیری اثری منفی روی اطلاعات ذخیره شده در حافظه دارد. باید وقت محدودی را به یادگیری هر مبحث اختصاص دهید و بعد به سراغ موضوع جدیدی بروید.
16. از انجام چند کار هم‌زمان اجتناب کنید
انجام هم‌زمان چند کار بهره‌وری‌تان را به شدت کاهش می‌دهد. شاید در حین مطالعه، به دوست‌تان هم پیامک بزنید اما مطمئن باشید این کار به نفع‌تان نیست و نمی‌توانید با یک دست دو هندوانه را بلند کنید. با این کار تنها عادت‌های مطالعه مخرب را در خود به وجود می‌آورید. محققان می‌گویند با انجام کارهای دیگر حین مطالعه، زمان درس خواندن‌تان طولانی شده و نتایج خوبی در انتظارتان نخواهد بود.
17. به دنبال سبک‌های مختلف یادگیری نباشید
امروز تبلیغات گسترده‌ای درمورد سبک‌های مختلف یادگیری وجود دارد. محققان و کارشناسان یادگیری مفهوم سبک‌های یادگیری را قبول ندارند و معتقدند چیزی با این مفهوم وجود خارجی ندارد. تحقیقات زیادی در این زمینه انجام شده است اما هیچ شواهدی در تایید وجود این مفهوم حاصل نشده است؛ البته ممکن است در آینده با نتایج متفاوتی روبه رو شویم.
توصیه می‌شود مسیر حرکت‌تان را با هدف تجربه دیگر سبک‌های یادگیری تغییر ندهید؛ زیرا ممکن است وقت‌تان هدر رود بدون این‌که دست‌آوردی حاصل شود.
18. روی هیچ موضوعی به مدت طولانی تمرکز نکنید
حتما برایتان پیش آمده که بارها اطلاعات تاریخی خاصی را مرور کنید؛ در حین مطالعه فرمول‌ها را موشکافی کرده یا ده‌ها بار نت موسیقی خاصی را تمرین کرده‌اید. اگر خیلی روی موضوعی تمرکز کرده‌اید اما کلافه نشده اید، خیلی خوش‌شانسید؛ البته خطر تکرار افراطی را هم در نظر بگیرید.
لازم است در مطالعات‌تان تنوع ایجاد کنید و خیلی روی موضوعی تمرکز نکنید. شما می‌توانید مطالعه موضوعات مشابه مانند حفظ معنای لغات و خواندن گرامر را با هم ترکیب کنید. با این کار، به جای تمرکز طولانی‌مدت روی یک موضوع خاص، چند موضوع مرتبط را هم‌زمان مطالعه می‌کنید.
راهکارهای عمومی برای مطالعه درست و موثر
پژوهشگران راهکارهای مطالعه موثر را معرفی می‌کنند، اکنون بهترین توصیه‌های عمومی را در اختیارتان قرار می‌دهیم:
19. برای مطالعه برنامه‌ریزی کنید
برای درس خواندن و انجام تکالیف برنامه‌ریزی کنید و همیشه دفترچه برنامه‌ریزی خود را همراه داشته باشید. انجام تکالیف، تمرینات، پروژه‌های درسی در اسرع وقت باعث می‌شود آن‌ها را پشت گوش نیاندازید و به موقع تحویل دهید.
20. در کلاس درس خوب گوش کنید
وقتی معلم در حال تدریس است، حفظ تمرکز و اجتناب از حواس پرتی اهمیت زیادی دارد. با تمرکز بر گفته‌های معلم، گوش دادن فعال را در خود تقویت کنید و مطالب مهم را به زبان قابل فهم برای خودتان یادداشت کنید. با این تکنیک تمام مطالب را شنیده و درک کرده‌اید و هیچ چیزی از دست نخواهید داد.
21. از عوامل حواس‌پرتی دور شوید
عوامل حواس پرت‌کننده‌ی زیادی در اطراف‌تان هست؛ از گوشی‌های موبایل گرفته تا فضای مجازی و شبکه های اجتماعی. باید ببینید چه چیزی حواس‌تان را پرت می‌کند و راهی برای غلبه بر آن‌ها پیدا کنید. اگر یکی از اطرافیان‌تان تمرکز شما را بهم می‌زند، کنار او ننشینید. گوشی موبایل‌تان را خاموش کنید یا از خود دور نگه دارید و روی گفته‌های معلم تمرکز کنید. چرا باید با حواس‌پرتی کنار بیایید در حالی‌که هیچ سودی برایتان ندارد؟
22. تمام نکات را یادداشت‌برداری کنید
تمام نکات مهم را به طور خوانا یادداشت کنید. این یادداشت‌ها باعث یادگیری بهتر شما می‌شود و به پردازش اطلاعات کمک می‌کند. قبل از هر امتحان به این نوت‌ها رجوع کرده و مطالب را برای خودتان مرور کنید. اگر در کلاس درس حاضر نشدید، از یادداشت برداری دوستان‌تان استفاده کنید و از آن‌ها راهنمایی بگیرید.
23. اگر نکته‌ای را متوجه نشدید، حتما سوال کنید
همه چیز را همان بار اول متوجه نمی‌شوید. اگر چیزی را نفهمیدید، حتما سوال بپرسید. اگر خجالت می‌کشید، سوال‌تان را یادداشت کنید تا در آخر کلاس از معلم بپرسید.
24. برنامه‌ریزی زمان‌بندی شده داشته باشید
قبل از زمان‌بندی مطالعه، دفترچه برنامه‌ریزی خود را بررسی کرده و ببینید چه انتظاراتی از خود دارید. به تمام سوالاتی که در آزمون مطرح می‌شود فکر کنید. هنگام مطالعه روی همان مباحث تمرکز کنید. برای هر بار مطالعه، اهداف مشخصی تعریف کنید، اهدافی مانند تعداد مباحث مورد مطالعه یا زمان مطالعه.
25. عصرها نکات همان روز را مرور کنید
وقتی کلاس‌تان تمام شد کمی استراحت به خود بدهید و یادداشت‌های همان روز را مرور کنید. با این کار، مطالب را از حافظه کوتاه‌مدت خود به حافظه بلندمدت‌تان انتقال می‌دهید. پس احتمال موفقیت‌تان در آزمون بعدی افزایش می‌یابد.
26. با معلمان وارد صحبت شوید
هدف معلمان این است شما را به بهترین نتیجه برسانند. اگر قبل از امتحان به کمک یا راهنمایی معلمان نیاز دارید، با آن‌ها صحبت کنید. شاید باز کردن سر صحبت برایتان سخت باشد اما همین که شروع کنید، داستان خودش جلو می‌رود.
27. برای درس خواندن جای مناسبی پیدا کنید
بهترین مکان برای مطالعه جایی ساکت، روشن و مرتب است. باید هنگام مطالعه فضای کافی برای نوشتن و درس خواندن داشته باشید. پس لازم است بهترین مکان درس خواندن را برای خود پیدا کنید.
28. زمان مطالعه را به بازه‌های کوتاه تقسیم کنید
بعد از 30 دقیقه درس خواندن، 10 تا 15 دقیقه بعدی را به استراحت و تجدید قوا اختصاص دهید. تقسیم زمان مطالعه به بازه‌های کوتاه، کارآمدی بیشتری دارد.
29. یادداشت‌های خود را مختصر و مفید کنید
یادداشت‌های خود را خلاصه‌نویسی کنید تا مرور آن‌ها آسان‌تر و موثرتر شود. زیرِ کلمات کلیدی خط بکشید تا برجسته شوند. از راهنماهای تصویری مانند جدول، نقشه‌های ذهنی یا شکل‌های خلاصه‌شده استفاده کنید. لازم است از هر روشی برای ساده‌تر شدن مطالب استفاده کنید. این کار به یادآوری بهتر مطالب سر جلسه امتحان کمک می‌کند.
30. گروهی درس بخوانید
درس خواندن با همکلاسی‌ها محیطی تعاملی ایجاد می‌کند و باعث تقویت انگیزه‌تان می‌شود. حتی می‌توانید از یکدیگر امتحان بگیرید و اعتماد به نفس خود را بالا ببرید.
در پایان: هوشمندانه درس بخوانید
یافتن موثرترین روش درس خواندن مهارتی است که تا پایان عمر از آن بهره می‌برید. ارتقای مهارت‌های مطالعه موثر کمی زمان بر است و نیاز به صبر و حوصله زیادی دارد. اگر از نکاتی که مطرح شد استفاده کنید، در مسیر یافتن بهترین شیوه مطالعه قرار می‌گیرید.
منبع: thebestcolleges
