در این نوشته قصد داریم درباره تصمیم گیری و اهمیت آن در زندگی صحبت کنیم. ما در طول زندگی مدام در موقعیت‌هایی قرار می‌گیریم که با چند گزینه مختلف روبه‌رو هستیم و باید از بین گزینه‌های موجود یکی را انتخاب کنیم. انتخاب‌‌هایی که انجام می‌دهیم و تصمیماتی که در طول زندگی می‌گیریم تأثیرات شگفت‌انگیز و گاهی هم تأثیرات جبران‌ناپذیری بر پیشرفت و موفقیت ما در آینده می‌گذارد. از این رو مهارت تصمیم‌گیری یکی از مهم‌ترین مهارت های زندگی است که همواره برای انتخاب بهترین و مناسب‌ترین گزینه‌ها و گرفتن تصمیمات صحیح و منطقی همواره به آن نیاز داریم. با یوکن همراه شوید تا بیشتر درباره تصمیم‌گیری و اهمیت آن در زندگی بدانید.
تصمیم‌گیری چیست؟
ما در زندگی روزمره مدام در حال انتخاب کردنیم؛ انتخاب یک گزینه بین چند گزینه‌ای که وجود دارد. مثل انتخاب اینکه امروز صبح ساعت 7 از خواب بیدار شویم یا ساعت 10، یا اینکه به دوستمان تلفن بزنیم و حالش را بپرسیم یا به او سر بزنیم و ببینیمش یا انتخاب رفتن به باشگاه و ورزش کردن به جای لم دادن جلوی تلویزیون و تخمه خوردن. به فرآیندی که در ذهن انجام می‌شود تا از بین چند گزینه موجود یک گزینه انتخاب شود تصمیم‌گیری گفته می‌شود. مثلا هنگامی که در یک روز تعطیل بین گزینه‌های ماندن در خانه و استراحت کردن، ورزش کردن، فیلم تماشا کردن، نظافت کردن، سر زدن به دوستان، کتاب خواندن، آشپزی کردن گزینه سر زدن به دوستان را انتخاب می‌کنیم، تصمیم گرفتیم که روز تعطیل را با دوستان سپری کنیم. یا مثلا زمانی که بین تحصیل در رشته علوم ریاضی، علوم تجربی، علوم انسانی و رشته‌های هنرستان تحصیل در رشته علوم تجربی را انتخاب می‌کنیم درباره رشته تحصیلی‌مان تصمیم‌گیری کردیم و تصمیم گرفتیم در رشته تجربی تحصیل کنیم.
مهارت تصمیم‌گیری چیست؟
ما در بعضی مراحل زندگی با موقعیت‌هایی مواجه می‌شویم که ناچار به تصمیم‌گیری هستیم. طبیعتا هم دوست داریم تصمیمات درستی بگیریم و از بین گزینه‌های موجود بهترین گزینه را انتخاب کنیم. اما گاهی به علت گزینه‌های زیادی که پیش رو داریم دچار شک و تردید می‌شویم و تصمیم‌گیری‌هایمان را به تعویق می‌اندازیم. گاهی هم تصمیمی را می‌گیریم اما نتایج حاصل از آن نشان می‌دهد تصمیم نه‌چندان درست یا تصمیم اشتباهی گرفته‌ایم.
به مهارتی که به وسیله آن می‌توانیم در موقعیت‌هایی که با چند گزینه متفاوت روبه‌رو هستیم به‌موقع دست به انتخاب مناسب‌ترین و بهترین گزینه بزنیم مهارت تصمیم گیری گفته می‌شود.
مهارت تصمیم‌گیری روش‌های صحیح تصمیم‌گیری منطقی را به ما می‌آموزد، توجه و دقت‌مان را در پروسه ی تصمیم گیری بالا می‌برد و باعث پایین آمدن میزان خطا هنگام تصمیم‌گیری می‌شود.
سبک‌های تصمیم‌گیری
افراد با توجه به ویژگی‌های شخصیتی و موقعیت‌های متفاوتی که در آن قرار می‌گیرند به سبک‌های مختلفی تصمیم می‌گیرند. بعضی افراد قادر به تصمیم‌گیری نیستند و هنگامی که می‌خواهند دست به انتخاب بزنند مدام دچار شک و تردید می‌شوند. عدهای قادر نیستند به تنهایی تصمیم بگیرند و معمولا از دیگران می‌خواهند برایشان تصمیم بگیرند. بعضی‌ها خیلی عجولانه تصمیم‌گیری می‌کنند و خیلی زود هم پشیمان می‌شوند. عدهای هم با وجود وسواس زیادی که در تصمیم‌گیری‌هایشان به خرج می‌دهند معمولا تصمیمات اشتباهی می‌گیرند و مجبور می‌شوند تاوان تصمیمات اشتباهشان را پس بدهند. عدهای هم از ترس انتخاب غلط یا پشیمان شدن مدام تصمیم‌گیری‌های خود را به تعویق می‌اندازند.
تصمیم‌گیری احساسی
در این سبک فرد براساس هیجانات و احساساتش تصمیم می‌گیرد. درواقع بدون هیچ آینده‌نگری و تحلیل و بررسی منطقی بر اساس جمله «به دلم افتاده این کار را انجام دهم» تصمیم می‌گیرد کاری را انجام دهد. مثل زمانی که فردی چون از یک نفر خوشش می‌آید تصمیم می‌گیرد با او ازدواج کند.
تصمیم‌گیری تکانشی
به رفتارهایی که بدون هیچ تأمل و تحلیلی به صورت لحظه‌ای بروز پیدا می‌کند رفتارهای تکانشی گفته می‌شود. به تصمیم‌گیری‌هایی که بدون هیچ تفکر، بررسی و تحلیلی به صورت ناگهانی انجام می‌شود و فرد برای انتخاب خود هیچ توضیح واضح و مشخصی ندارد هم تصمیم‌گیری تکانشی گفته می‌شود که یکی از رایج‌ترین و ملموس‌ترین رفتارهای تکانشی است. مثلا فردی را در نظر بگیرید که چند سال بخش زیادی از درآمدش را برای خرید خودرو یا خانه پس‌انداز کرده اما یک‌شبه تصمیم می‌گیرد یک سفر رویایی دور دنیا برود و کل آن پول را بابت هزینه سفر می‌پردازد.
تصمیم‌گیری اجتنابی
بعضی افراد اعتمادبهنفس کافی برای گرفتن تصمیمات مهم زندگی‌شان را ندارند از این رو هنگامی که در موقعیت انتخاب و تصمیم‌گیری‌های مهم زندگی قرار می‌گیرند مدام از تصمیم‌گیری طفره می‌روند. این عده به علت ترس از تصمیم‌گیری با به تعویق انداختن تصمیم‌گیری و گفتن جمله «بی‌خیال. همه چیز خودش درست می‌شه» به یک آرامش کاذب و زودگذر می‌رسند.
تصمیم‌گیری اضطراری
عدهای هم زمانی که باید دست به انتخاب بزنند و تصمیم‌گیری کنند مضطرب می‌شوند. سطح این اضطراب به حدی بالاست که فرد نمی‌تواند آن را تحمل کند و برای رهایی از این موقعیت پرتنش بدون فکر و بررسی یکی از گزینه‌ها را تنها با هدف خلاصی از اضطراب و فشار موجود انتخاب می‌کند و تصمیم می‌گیرد. چون این انتخاب و تصمیم نه‌تنها حاصل تفکر و بررسی منطقی نیست بلکه تنها با هدف فرار و رهایی از تنش و فشار موقعیت انجام شده به آن تصمیم‌گیری اضطراری گفته می‌شود.
تصمیم‌گیری وسواسی
این عده هم هنگام تصمیم‌گیری سطح اضطراب بالایی را تجربه می‌کنند اما این اضطراب و نگرانی ناشی از ترس از تصمیم‌گیری اشتباه است. از این رو هنگام تصمیم‌گیری با وسواس خاصی گزینه‌های مورد نظر را بررسی و بالا و پایین می‌کنند و به علت حساسیت و وسواس بالا، بیشتر از حد معمول زمان و انرژی‌شان را صرف تحلیل و بررسی می‌کنند و همین مسأله باعث می‌شود گاهی بعضی از گزینه‌های مناسب را به علت تعلل زیاد از دست بدهند. معمولا هم بعد از تصمیم‌گیری احساس پشیمانی می‌کنند.
تصمیم‌گیری مطیعانه
در این سبک تصمیم‌گیری فرد تصمیم‌گیرنده بدون در نظر گرفتن خواسته‌ها و اهداف خود تنها به منظور برآورده کردن خواسته‌های دیگران به‌راحتی به آنها اجازه می‌دهد به جای او تصمیم بگیرند. این افراد معمولا اعتمادبهنفس لازم برای تصمیم‌گیری درباره خود و زندگی‌شان را ندارند و با واگذاری تصمیم‌گیری به دیگران یا اطاعت بی‌چون و چرا از تصمیماتی که دیگران برایشان می‌گیرند ناخودآگاه از زیر بار مسئولیت تصمیم‌گیری شانه خالی می‌کنند.
تصمیم‌گیری تقدیری
افرادی که در زندگی‌شان به این سبک تصمیم‌گیری می‌کنند باور دارند شکست و موفقیت افراد به شانس و اقبال آنها بستگی دارد. این عده معمولا فکر نمی‌کنند خودشان هم در رقم زدن سرنوشت و آنچه قرار است برایشان اتفاق بیفتد نقشی دارند از این رو در موقعیت‌های مختلف زندگی براساس جمله «هر چه پیش آید، خوش آید» و سپردن همه چیز به قضا و قدر به‌طور شانسی دست به انتخاب بین گزینه‌ها می‌زنند.
تصمیم‌گیری منطقی
در این سبک از تصمیم‌گیری فرد تلاش می‌کند براساس تفکر منطقی با جمع‌آوری اطلاعات لازم درباره گزینه‌های موجود، آنها را بررسی و سبک و سنگین کند و با در نظر گرفتن همه جوانب و پیش‌بینی پیامدهای احتمالی انتخاب هر گزینه، دست به انتخاب بهترین گزینه بزند و درنهایت یک تصمیم آگاهانه بگیرد. این نوع تصمیم‌گیری بهترین و سالم‌ترین نوع تصمیم‌گیری است.
چرا باید مهارت تصمیم‌گیری را در خود تقویت کنیم؟
در بالا اطلاعاتی درباره تصمیم‌گیری و سبک‌های مختلف تصمیم‌گیری ارائه دادیم. حتما شما هم بعد از آشنایی با مدل‌های مختلف تصمیم‌گیری به دنبال این می‌‌گشتید، مدل و سبک معمول تصمیم‌گیری‌تان در زندگی را پیدا و مشخص کنید.
خودمانیم!
شما معمولا به کدام شیوه تصمیم‌گیری می‌کنید؟ تصمیم‌هایی که در گذشته درباره مسائل مهم زندگی‌تان گرفته‌اید براساس کدام روش بوده است؟ چند درصد از تصمیماتی که در گذشته گرفتید تصمیمات منطقی و درستی بوده است؟ آیا شما هم جزو آن دسته افرادی هستید که حتی هنگامی که می‌خواهید به شیوه منطقی و صحیح تصمیم‌گیری کنید هم سردرگم می‌شوید و نمی‌دانید چگونه باید اطلاعات لازم را جمع‌آوری کنید، یا با اطلاعات جمع‌آوری‌شده چه باید بکنید.
این نکته را فراموش نکنید که حتی کوچک‌ترین تصمیم‌هایی که در زندگی می‌گیریم هم می‌تواند تأثیراتی را روی زندگی و آینده ما بگذارد. مثلا اگر ما هر روز تصمیم بگیریم ناهار یک وعده غذای ناسالم بخوریم بعد از مدتی با اضافه وزن و مشکلات سلامتی مواجه خواهیم شد. تصمیم‌های مهم‌تر و اساسی‌تر مثل انتخاب شغل و تحصیل و همسر و... که تأثیر بیشتری هم بر زندگی و آینده‌مان خواهد داشت.
از طرفی تحقیقات نشان داده زمانی که افراد می‌توانند آگاهانه و فعالانه در مورد اعمالشان تصمیم‌گیری کنند در سطوح بالاتری از سلامت روان قرار خواهند گرفت چون بدون داشتن مهارت تصمیم‌گیری نمی‌توانند انتخاب‌های درستی در زندگی داشته باشند و استرس، اضطراب و احساس گناه بالایی را در اثر انتخاب‌های نادرست تجربه می‌کنند و به تدریج سلامت روانشان پایین خواهد آمد.
بنابراین اگر می‌خواهید مانند افراد موفق به هدف هایتان در زندگی برسید و قدرت ارزیابی و انتخاب‌تان را با اتکا به دانش تصمیم‌گیری و تکنیک‌های کاربردی و مفیدی که در حوزه تصمیم‌گیری وجود دارد افزایش دهید باید با فرایند تصمیم‌گیری مطلوب آشنا شوید و مهارت تصمیم‌گیری را در خود تقویت کنید.
هیچی
مطلب فوق‌العاده مفیدی بود. مقاله های بیشتری درباره تصمیم گیری قرار دهید، با تشکر از نویسنده مطلب و سایت بی‌نظیرتون.